Xuất khẩu thủy sản nửa cuối năm đối mặt nhiều thách thức khó lường

Đà tăng trưởng chững lại từ tháng 6

Theo số liệu từ Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam (VASEP), kim ngạch xuất khẩu thủy sản tháng 6/2025 chỉ đạt 876 triệu USD, tăng 4% so với cùng kỳ – mức tăng thấp nhất trong 6 tháng đầu năm, giảm mạnh so với mức tăng hơn 20% của tháng 5.

Tính chung nửa đầu năm, xuất khẩu thủy sản đạt khoảng 5,2 tỷ USD, tăng gần 19% so với cùng kỳ 2024. Tuy nhiên, bước ngoặt bắt đầu từ tháng 6 khi nhiều doanh nghiệp chủ động giảm xuất khẩu sang Hoa Kỳ – thị trường trọng điểm – nhằm tránh rủi ro bị áp thuế cao.

Tình hình theo từng mặt hàng chủ lực

Cá ngừ: Áp lực thuế khiến xuất khẩu lao dốc

Cá ngừ là nhóm hàng chịu ảnh hưởng nặng nề nhất trong tháng 6/2025. Xuất khẩu giảm hơn 31% so với cùng kỳ, chủ yếu do Hoa Kỳ – thị trường chiếm tỷ trọng lớn – đang áp dụng chính sách thuế khắt khe. Lũy kế 6 tháng, xuất khẩu cá ngừ đã giảm gần 2% so với cùng kỳ năm ngoái.

Tôm: Nguy cơ “thuế chồng thuế” đe dọa chuỗi cung ứng

Mặc dù vẫn giữ mức tăng trưởng 26% trong 6 tháng đầu năm với kim ngạch 2,07 tỷ USD, nhưng ngành tôm Việt Nam đang đứng trước nguy cơ lớn nếu Hoa Kỳ áp dụng đồng thời thuế đối ứng, thuế chống bán phá giá và thuế chống trợ cấp. Đây là tình trạng "thuế chồng thuế", có thể khiến nhiều doanh nghiệp xuất khẩu mất khả năng cạnh tranh.

Cá tra: Cơ hội từ mức thuế chống bán phá giá 0%

Ngành cá tra có dấu hiệu tích cực khi 7 doanh nghiệp Việt Nam được DOC Hoa Kỳ công bố hưởng mức thuế chống bán phá giá 0% trong kỳ rà soát POR20. Nếu kiểm soát tốt chính sách thuế đối ứng, đây có thể là cơ hội để cá tra bứt phá. Lũy kế 6 tháng, xuất khẩu cá tra đạt 1 tỷ USD, tăng 10%.

Phân hóa thị trường: Hoa Kỳ bất ổn, châu Á giữ đà tăng

Hoa Kỳ: Thị trường trọng điểm, nhưng khó đoán

Tính đến tháng 6, xuất khẩu thủy sản sang Hoa Kỳ đạt 891 triệu USD, tăng 16% so với cùng kỳ. Tuy nhiên, nhiều doanh nghiệp đã tạm ngưng xuất khẩu sang thị trường này để tránh bị vướng vào tranh chấp thuế quan, đặc biệt sau ngày 9/7/2025 – thời điểm chính sách thuế đối ứng có hiệu lực.

Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc, ASEAN: Tăng trưởng ổn định

Các thị trường trong khu vực châu Á tiếp tục duy trì đà tăng tốt trong tháng 6, dao động từ 15% đến gần 28%. Đây là tín hiệu tích cực cho doanh nghiệp trong bối cảnh phải thu hẹp xuất khẩu sang Mỹ và EU.

EU và Trung Đông: Gặp khó vì nhu cầu yếu và xung đột

• Xuất khẩu sang EU giảm nhẹ 1%, phản ánh sức tiêu thụ chưa phục hồi ổn định.
• Trung Đông giảm mạnh 16%, đặc biệt thị trường Israel giảm hơn 50%, do ảnh hưởng từ xung đột vũ trang giữa Israel và Iran bùng phát từ tháng 6/2025.

Rủi ro địa chính trị và những tác động dây chuyền

Trung Đông: Từ điểm sáng thành khu vực rủi ro cao

Trong 5 năm qua, Trung Đông là thị trường tăng trưởng nhanh của thủy sản Việt Nam, với kim ngạch xuất khẩu tăng từ 198 triệu USD (2020) lên 366 triệu USD (2024). Tuy nhiên, 5 tháng đầu năm 2025, xuất khẩu sang khu vực này giảm 12% do bất ổn leo thang.

Các yếu tố tác động trực tiếp:

• Tuyến hàng hải Suez – Biển Đỏ bị gián đoạn, làm tăng chi phí logistics, bảo hiểm, thời gian giao hàng.
• Giá dầu và nhiên liệu tăng, kéo theo chi phí bao bì, cấp đông, bảo quản tăng mạnh.
• Thủ tục hải quan chậm trễ tại Ai Cập, Iraq, UAE... gây gián đoạn dòng hàng.
• Doanh nghiệp nhỏ thiếu vốn, khó duy trì đơn hàng dài hạn.

Hai kịch bản cho xuất khẩu nửa cuối năm

Theo bà Lê Hằng, Phó Tổng Thư ký VASEP, xuất khẩu thủy sản nửa cuối 2025 có thể rơi vào một trong hai kịch bản:

Giải pháp chiến lược trong bất ổn

1. Cơ cấu lại thị trường và giảm phụ thuộc vào Hoa Kỳ

• Tăng cường xuất khẩu vào Nhật Bản, EU, ASEAN – các thị trường đã có FTA với Việt Nam và ít biến động chính trị.
• Đẩy mạnh phát triển thị trường Hồi giáo mới nổi như Jordan, Libya, Pakistan, có tiềm năng lớn và đang thiếu hụt nguồn cung.

2. Đầu tư sản phẩm chế biến sâu và đạt chứng nhận Halal

• Cá ngừ đóng hộp, tôm hấp bóc nõn, cá tra cắt khúc là nhóm sản phẩm có giá trị cao, phù hợp với thị trường cao cấp và phân khúc Halal.
• Mở rộng số lượng nhà máy đạt chuẩn Halal cho các thị trường như UAE, Saudi Arabia.

3. Cải thiện chuỗi logistics và năng lực tài chính

• Chủ động đàm phán với hãng tàu, bảo hiểm để tối ưu chi phí logistics.
• Doanh nghiệp nhỏ cần tiếp cận gói tín dụng ưu đãi, đặc biệt trong giai đoạn biến động đầu vào, tỷ giá và xăng dầu.

4. Cần sự hỗ trợ đồng bộ từ cơ quan quản lý

• Cập nhật chính sách thương mại kịp thời (thuế, chứng nhận kỹ thuật, logistics).
• Tăng cường xúc tiến thương mại và dự báo thị trường theo khu vực trọng điểm.

Xuất khẩu thủy sản Việt Nam nửa cuối năm 2025 đang đối mặt với nhiều thách thức khó lường, đặc biệt từ thuế quan tại Hoa Kỳ và bất ổn tại Trung Đông. Tuy vậy, nếu biết tận dụng cơ hội tại các thị trường thay thế, đẩy mạnh sản phẩm có giá trị gia tăng, chứng nhận Halal, đồng thời được hỗ trợ đúng lúc từ nhà nước – ngành thủy sản hoàn toàn có thể giữ vững mốc 9 – 9,5 tỷ USD trong năm 2025.

Bối cảnh hiện tại chính là “phép thử” cho khả năng thích ứng và tái cấu trúc thị trường của ngành, để hướng tới sự phát triển bền vững hơn, đa thị trường hơn và ít rủi ro hơn trong giai đoạn tới.